Walory Parku Regionalnego Wisztyniec

W celu zachowania niezwykłego i wyjątkowego krajobrazu są powoływane różne parki narodowe i regionalne. Niecharakterystyczne dla równiny Suwalskiej najwyższe wzniesienia wysoczyzny morenowej na terenie Litwy, położone na pograniczu trzech państw - Litwy, Polski i Rosji, są chronione przez Park Regionalny Wisztyniec. 

Park został powołany w 1992 r. w celu zachowania krajobrazu, ekosystemu Pogórza Suwalskiego oraz lokalnego dziedzictwa kulturowego. Jest to jedno z najciekawszych i malowniczych obszarów Suduvy. Terytorium parku obejmuje 10,1 tys. hektarów. Obejmuje wiele cennych przyrodniczo kompleksów krajobrazowych, dużą różnorodność wpisanej do Czerwonej Księgi roślinności, ssaków, gadów i płazów. 
Porośnięte dojrzałymi lasami i cennymi łąkami pagórki i doliny, okraszone drobnymi taflami błękitnych jezior i przepięknym jeziorem Wisztyniec, ozdobione mnóstwem otoczaków i olbrzymim kamieniem Wisztyniec, czynią tę krainę tajemniczą i niepowtarzalną.

Z biologicznego punktu widzenia największą wartość parku regionalnego stanowią dojrzałe lasy liściaste, a zwłaszcza gaje dębowe z grabami i lipami. Lesistość w rejonie wyłkowyskim jest najniższa na Litwie i nie sięga 8%. W Parku Regionalnym Wisztyniec lasy stanowią ok. 50% terytorium. Po utworzeniu Parku Regionalnego Wisztyniec w najcenniejszych lasach założono rezerwaty przyrody Grybingiris i Drausgiris oraz rezerwaty botaniczno-zoologiczne Vištytgiris i Tadarinė.

Największe obszary leśne w parku regionalnym zajmują drzewostany świerkowe, które są skoncentrowane w masywie leśnym Vištytgiris. W lesie Šilelis największe obszary zajmują dojrzałe drzewostany sosnowe i świerkowe. Położony tuż przy granicy z Polską las Grybingiris charakteryzuje się rozległymi obszarami grabów. Te ostatnie są wyjątkowe, ponieważ już od 70 lat nie jest prowadzona w nich żadna ludzka działalność gospodarcza. 

Na terenie Parku Regionalnego Wisztyniec jest spotykanych 36 wpisanych do litewskiej Czerwonej Księgi gatunków roślin. Najrzadszymi i zagrożonymi gatunkami w parku regionalnym są jęczmieniec zwyczajny (Hordelymus europaeus) oraz bluszcz pospolity (Hedera helix). W wilgotnych siedliskach na terenie parku dość obficie występują litewskie orchidee - storczyk męski, kukułka plamista, kukułka bałtycka.

Na terenie Parku Regionalnego Wisztyniec można spotkać większość znanych na Litwie ssaków. Spośród kopytnych najliczniej występują sarny, dziki i jelenie, a znacznie rzadziej łosie. Drapieżników reprezentują wilki, rysie, a w sierpniu 2017 r. w Parku Regionalnym zaobserwowano niedźwiedzia brunatnego.

Nieurodzajne, nierówne, kamieniste pola okolic Wisztyńca nie zachwycały wysokimi plonami, lecz dni uciążliwej pracy na takich terenach rozjaśniały legendy o mistycznych przedmiotach. Jednym z takich przedmiotów jest kamień Wisztyniec.

Wysokość głazu wynosi 4 metry, szerokość 5 metrów, a długość 7 metrów. Kamień Wisztyniec wyróżnia się charakterystycznym kształtem: u góry ma nieckę liczącą 90 cm długości, 75 cm szerokości i 40 cm głębokości, zwaną „stopą", w której skupia się woda opadowa. Na powierzchni głazu widać kilka pęknięć, jest on obciosany w kilku miejscach. Dolna część głazu została odkryta podczas budowy pobliskiej szosy. Mówi się, że ten wielki głaz był kiedyś uważany za święty, magiczny, więc w starożytności modlono się do niego, był to ołtarz, na którym płonął wieczny ogień i składano ofiary bogom.

Inne podania głoszą, że siedział na tym kamieniu diabeł i płakał. Zebrana w niecce woda to „diabelskie łzy". Przypisywano tej wodzie magiczne właściwości lecznicze, zwłaszcza uzdrawiające wszelkie choroby oczu. Niektórzy widzą na kamieniu odcisk bosej stopy. Mówi się, że tego kamienia nie da się rozbić: kamieniarze próbowali to zrobić, ale im się to nie udało - kamień się nie poddał, więc pozostał ponabijany metalowymi prętami.

Stara kobieta mieszkająca w odległej wiosce Totorkiemis opowiadała, że diabeł rozgniewał się na Wisztyniec i chciał zniszczyć kościół. Późną nocą niósł duży kamień, aby zniszczyć kościół, ale o godzinie dwunastej zapiał kur i zły musiał upuścić kamień w połowie drogi. Ponieważ w tej okolicy było wiele kamieni, więc diabeł odznaczył kamień odciskiem stopy. To miejsce jest widoczne do dziś. Jeszcze inni twierdzili, że diabeł niósł wielki kamień przewiązany sznurem, którego ślady przetrwały do dziś.

To, że okolica obfituje w kamienie, jest oczywiste. Właśnie woda pomaga je wypolerować i uczynić bardziej wygodnymi dla człowieka. Wyżyny są bogate w różne mokradła i małe jeziora, ale Park Regionalny Wisztyniec ma również starsze od Bałtyku jezioro Wisztyniec.

Jezioro Wisztyniec jest największym, najgłębszym i najczystszym jeziorem Suwalszczyzny. Zasilane dziesiątkami większych i mniejszych strumieni oraz wieloma źródłami jezioro jest ogromnym zbiornikiem czystej i słodkiej wody. Zaliczany jest do tzw. jezior zaporowych, które są otoczone pagórkowatymi terenami morenowymi i mają nierówne dno. W zachodniej stronie jeziora znajduje się wiele zatok i półwyspów. Długość zbiornika wynosi 8,5 km, a szerokość w najszerszym miejscu - 4 km. Powierzchnia jeziora wynosi 1 786 ha. 

O powstaniu jeziora opowiada kilka legend. Według jednego z nich jezioro pochodzi od Niebiańskiego błękitu. Niektóre podania twierdzą, że spłynęło z chmur, inne, że wypłynęło z głębi ziemi. Prawdy nie zna nikt, lecz powietrze huczało i gwizdało przez całą noc. Rano ludzie zobaczyli, że szerokie łąki zostały zalane wodą. Wzburzone wody nadal gwizdały, a pewna dziewczynka powiedziała: „Słuchajcie, woda wydaje odgłosy niczym kurczę!“ W ten sposób odgadła nazwę jeziora i wody się uspokoiły, lecz dziecko straciło wzrok.

Obok jeziora leży miasteczko Wisztyniec, które już w 1570 r. uzyskało prawa magdeburskie. Przygraniczne miasteczko stało się wieloetniczne, a jego dogodne położenie geograficzne sprzyjało rozwojowi handlu. W 1912 r. działały tu cztery świątynie - synagoga, cerkiew, kościół katolicki i luterański.

Niestety, burzliwe dzieje również tu odcisnęły swoje piętno. Obecnie o historii prosperujących tu przedsiębiorstw świadczy jedynie olejarnia, która dzięki starannym właścicielom dysponuje pozostałym wyposażeniem technologicznym oraz drewniany wiatrak zbudowany na Długim Wzgórzu (obecnie odrestaurowany).

Pomimo wielu strat i pożarów Wisztyniec zachował część zabytków architektury miejskiej, a okoliczna przyroda wręcz urzeka spokojem.

Trasa i zdjęcia zostały przygotowane podczas realizacji projektu „Vilkaviškis TVIC Tourism Innovations” finansowanego przez Agencję Nauki, Innowacji i Technologii.